Tegenwoordig zijn hechte familiebanden steeds minder vanzelfsprekend. Zaken als LAT-relaties, scheidingen of ontervingen zijn al lang geen taboe meer. Dit neemt niet weg dat een kind onterven flink pijnlijk kan zijn. Je zal er bij de notaris maar achter komen dat je uit het testament van je vader of moeder bent geschrapt. Met een meer diplomatieke aanpak kun je frustraties en conflicten voorkomen. Gelukkig zijn er ook meer subtiele alternatieven voor onterven. In dit artikel noem ik 5 alternatieven voor onterving.
WELDOENERS IN BEELD
Kinderen zijn automatisch erfgenaam
Volgens het Nederlands erfrecht zijn kinderen automatisch erfgenaam van hun ouders. Nu kan het voorkomen dat jij als ouder wil afwijken van het reguliere erfrecht. Bijvoorbeeld als je een zoon of dochter wil uitsluiten van de erfenis. In dat geval is een notarieel testament vereist. Een testament laat je altijd opstellen door een notaris. Een zelfgeschreven codicil is niet voldoende voor een onterving.
Recht op legitieme portie bij onterving
Kinderen hebben een speciale positie binnen het erfrecht. Zo heeft een kind altijd recht op zijn legitieme portie. Zelfs in het geval van onterving, kan het kind aanspraak maken op de erfenis. In de volksmond noemen we de legitieme portie onterecht ook wel het kindsdeel. Er is namelijk een belangrijk verschil. De legitieme portie bedraagt de helft van één deel van de erfenis bij gelijke verdeling onder de directe nabestaanden (partner en kinderen). De hoogte van het kindsdeel is dus afhankelijk van de samenstelling van het gezin. Bij 1 langstlevende partner en 3 kinderen, bedraagt de legitieme portie dus 12,5% van de erfenis. (50% van 1/4 deel van de erfenis). Daarbij gaat het enkel om geld. Goederen binnen de nalatenschap wegen niet mee in deze berekening.
De term ‘onterven’ is pijnlijk voor nabestaanden
Een kind onterven is als ouder je goed recht, maar wel een serieuze stap. Kinderen zullen zich gepasseerd voelen. Bij een groter gezin kan dit tot onderlinge frustraties, ruzies en rechtszaken lijden. Aan de andere kant, moet je je als ouder bezwaard voelen als je je kind al 20 jaar niet meer heb gezien of gesproken? Uiteindelijk ben je zelf de baas over je nalatenschap, maar denk goed na voordat je de term ‘onterven’ gebruikt. De volgende alternatieven zijn minder pijnlijk, maar hebben nagenoeg hetzelfde resultaat.
1. Halveer het erfdeel
Als de term onterven gevoelig ligt, is het halveren van zijn of haar erfdeel een meer diplomatieke optie. Bepaal in het testament dat de zoon of dochter slechts 50% van het oorspronkelijke erfdeel krijgt. Dit komt vriendelijker over dan een harde onterving. Bij sprake van onterving, kan het kind via een juridisch traject bezwaar maken. Het kind ontvangt dan maximaal zijn legitieme portie, de helft van 1 kindsdeel. In het geval van een gehalveerde erfenis, is bezwaar maken niet mogelijk. In de praktijk levert onterven en halveren dus hetzelfde financiële resultaat, maar dan juridische stappen.
2. Extra clausule in het testament
Een tweede optie is het inbouwen van extra clausules in het testament. Zo kun je als erflater extra voorwaarden stellen aan het vrijgeven van het erfdeel. Op die manier kan je geld nalaten, maar enkel onder jouw persoonlijke voorwaarden. Een aantal voorbeelden van veelgebruikte clausules:
- Erfenis komt pas vrij indien erfgenaam in geldnood is;
- Erfenis kan enkel gebruikt worden voor aankoop woning of studie;
- Na het overlijden van de ontvanger gaat resterende erfenis naar het goede doel;
In principe zijn de mogelijkheden onbeperkt. Realiseer je wel dat dit voor maatwerk in het testament zorgt. Over het algemeen brengt dat extra notariskosten met zich mee.
3. Trouwen in gemeenschap van goederen
Een huwelijk is een doeltreffende manier om de verdeling van de erfenis te wijzigen. Door te trouwen met ‘uitgebreide gemeenschap van goederen’ komt de helft van jouw vermogen toe aan jouw huwelijkspartner. Zo kun je op een diplomatieke manier het erfdeel van je kinderen verkleinen. Zorg via een testament dat jouw partner zijn eigen nalatenschap niet aan jou nalaat. Op die manier voorkom je dat het vermogen na jouw overlijden alsnog bij de kinderen terecht komt.
Het vermogen wordt dus 50/50 verdeeld tussen jou en je nieuwe partner. Over jouw eigen deel kunnen de kinderen nog altijd hun legitieme portie opeisen. Het bedrag is echter wel flink lager dan voor het huwelijk. Stap nooit overhaast in het huwelijksbootje. Bij een scheiding ben je namelijk de helft van je vermogen kwijt.
4. Maak de erfenis op
Niemand verplicht jou om iets na te laten aan je kind(eren). Door zelf van het leven te genieten, maak je de erfenis zo klein mogelijk. Denk aan vakanties, cruises en etentjes. Dit is een geweldige strategie voor het liquide deel van je vermogen. Nadeel is dat het grootste deel van de erfenis vaak vast zit in het huis. Investeringen in vastgoed, aandelen, auto’s of kunstcollecties komen vroeg of laat altijd bij de erfgenamen terecht. Dat maakt het ‘verbrassen’ van serieuze bedragen een hele opgave.
GERELATEERDE ARTIKELEN
De voordelen van vermogen nalaten aan goede doelen
Zo wordt de erfenis verdeeld volgens de wettelijke verdeling
Wie aanwijzen als erfgenaam als alleenstaande zonder kinderen?
Hoe geef je invulling aan jouw digitale nalatenschap?
4 Mogelijkheden voor belastingvrij schenken in 2022
5 Manieren om de eigen bijdrage voor het verpleeghuis te minimaliseren
TARIEVEN NOTARIS
BEKIJK MEER ARTIKELEN
9 Tips bij het opstellen van een waterdicht testament
Wie kiezen als erfgenaam zonder partner of kinderen?
6 slimme belasting-trucks die erfbelasting verlagen
Testament aanpassen of herroepen (intrekken)
Slim vermogen nalaten aan goede doelen
Wat is het verschil tussen een schenking en legaat?
(Familie)bedrijf schenken of nalaten aan kinderen
Mogelijkheden voor belastingvrij schenken in 2022
Gemiddelde kosten voor een levenstestament
Financiële voordelen van een schenking op papier
Recht op vruchtgebruik vastleggen in testament
Testament juridisch aanvechten bij onenigheid
Hoe geef je invulling aan jouw digitale nalatenschap?
Checklist voor een waterdichte boedelbeschrijving
Belastingvrij schenken voor aankoop woning
Erfenis verdelen binnen een samengesteld gezin
Belastingvrij schenken aan goede doelen
Toon meer artikelen Moet ik de erfenis zuiver of beneficiair aanvaarden? 4 minder pijnlijke alternatieven voor een kind onterven Stappenplan: erfenis verdelen zonder ruzie Eigen bijdrage voor verpleeghuis minimaliseren Testament aanpassen vlak voor overlijden Wat staat er precies in de akte van verdeling? Zo bepaal je de waarde van een woning in de erfenis De voor- en nadelen van een zelfgeschreven codicil Ouder met dementie heeft testament omgegooid Wie controleert de handelingen van de executeur? Op welk moment moet de erfbelasting voldaan worden? Testament wijzigen na echtscheiding Kindsdeel eerder opeisen bij opname verpleeghuis Rechten en plichten van de executeur testamentair Erfenis verdelen volgens de wettelijke verdeling Gemiddelde kosten voor testament opstellen AWBZ clausule opnemen in testament Zo werkt een schenking met uitsluitingsclausule Toon minder artikelen